مقدمه ای بر دستورات ترمینال لینوکس

زمان مطالعه: حدود ۷ دقیقه

حالا نوبت ترمینال لینوکس است؛ محیطی که یک ابزار قدرتمند است که به کاربران اجازه می‌دهد با چند خط دستور، کارهای پیچیده‌ای روی سیستم انجام دهند. اگر تازه با لینوکس آشنا شده‌اید، ترمینال ممکن است کمی ترسناک به نظر برسد، اما با یادگیری چند دستور کلیدی، می‌توانید مثل یک حرفه‌ای با سیستم کار کنید. در این مقاله، مهم‌ترین و کاربردی‌ترین دستورات ترمینال لینوکس را به زبانی ساده و کمی تخصصی معرفی می‌کنیم تا هم برای مبتدیان قابل فهم باشد و هم برای کاربران با تجربه مفید.

ترمینال لینوکس چیست؟

ترمینال لینوکس (یا خط فرمان) یک رابط متنی است که به شما امکان می‌دهد با سیستم‌عامل لینوکس ارتباط برقرار کنید. برخلاف رابط‌های گرافیکی مثل ویندوز، ترمینال به شما کنترل مستقیم و دقیق‌تری روی سیستم می‌دهد. با وارد کردن دستورات، می‌توانید فایل‌ها را مدیریت کنید، نرم‌افزار نصب کنید، سرورها را پیکربندی کنید یا حتی سیستم را عیب‌یابی کنید. در ادامه، دستورات ضروری را در چند دسته‌بندی کاربردی معرفی می‌کنیم.

دستورات پایه برای شروع

1. pwd (چاپ مسیر فعلی)

این دستور نشان می‌دهد که در کدام پوشه هستید. وقتی در ترمینال گم شدید، pwd مثل یک نقشه راه شما را پیدا می‌کند.

مثال:

pwd

خروجی: /home/user/documents

2. ls (لیست کردن)

این دستور محتویات یک پوشه را نشان می‌دهد. می‌توانید از گزینه‌هایی مثل ls -l (نمایش جزئیات) یا ls -a (نمایش فایل‌های مخفی) استفاده کنید.

مثال:

ls -l

خروجی: لیست فایل‌ها با اطلاعاتی مثل اندازه و تاریخ.

3. cd (تغییر مسیر)

برای جابه‌جایی بین پوشه‌ها از cd استفاده کنید. مثلاً cd documents شما را به پوشه documents می‌برد و cd .. یک قدم به عقب برمی‌گردد.

مثال:

cd /var/log

مدیریت فایل‌ها و پوشه‌ها

4. mkdir (ساخت پوشه)

این دستور برای ایجاد یک پوشه جدید استفاده می‌شود.

مثال:

mkdir new_folder

5. rm (حذف)

برای حذف فایل یا پوشه از rm استفاده کنید. برای حذف پوشه‌ها، از rm -r استفاده کنید و برای ایمنی بیشتر، rm -i از شما تأیید می‌خواهد.

مثال:

rm -r old_folder

6. cp (کپی)

این دستور برای کپی کردن فایل‌ها یا پوشه‌ها به کار می‌رود. گزینه -r برای کپی کردن پوشه‌ها لازم است.

مثال:

cp file.txt /home/user/backup/

7. mv (انتقال یا تغییر نام)

برای جابه‌جایی یا تغییر نام فایل‌ها و پوشه‌ها از mv استفاده کنید.

مثال:

mv file.txt new_file.txt

مشاهده و ویرایش فایل‌ها

8. cat (نمایش محتوا)

این دستور محتوای یک فایل متنی را در ترمینال نمایش می‌دهد.

مثال:

cat notes.txt

9. nano یا vim (ویرایش فایل)

برای ویرایش فایل‌های متنی، nano یک ویرایشگر ساده و کاربرپسند است. vim پیشرفته‌تر است اما نیاز به یادگیری دارد.

مثال:

nano config.txt

10. less (مشاهده فایل‌های بزرگ)

برای خواندن فایل‌های طولانی بدون به‌هم‌ریختگی، از less استفاده کنید. با کلید q از آن خارج می‌شوید.

مثال:

less logfile.log

مدیریت سیستم و نرم‌افزارها

11. apt یا yum (نصب و به‌روزرسانی نرم‌افزار)

در توزیع‌های مبتنی بر دبیان (مثل اوبونتو)، از apt برای نصب و مدیریت نرم‌افزارها استفاده کنید. در توزیع‌های مبتنی بر رد هت (مثل CentOS)، yum یا dnf معادل آن است.

مثال:

sudo apt update
sudo apt install python3

12. ps (مشاهده پروسه‌ها)

این دستور پروسه‌های در حال اجرا را نشان می‌دهد. گزینه ps aux اطلاعات کامل‌تری می‌دهد.

مثال:

ps aux

13. kill (متوقف کردن پروسه)

برای بستن یک برنامه یا پروسه گیرکرده، از kill به همراه شماره پروسه (PID) استفاده کنید.

مثال:

kill 1234

کار با شبکه

14. ping (بررسی اتصال)

این دستور بررسی می‌کند که آیا می‌توانید به یک سرور یا وب‌سایت وصل شوید.

مثال:

ping google.com

15. wget یا curl (دانلود فایل)

برای دانلود فایل از اینترنت، wget یا curl ابزارهای قدرتمندی هستند.

مثال:

wget https://example.com/file.zip

16. ssh (اتصال امن)

برای اتصال به یک سرور دوردست، از ssh استفاده کنید. این دستور به پروتکل SSH که قبلاً توضیح دادیم وابسته است.

مثال:

ssh user@192.168.1.100

ابزارهای پیشرفته‌تر

17. grep (جستجو در متن)

برای جستجوی یک عبارت خاص در فایل‌ها یا خروجی دستورات، از grep استفاده کنید.

مثال:

grep "error" logfile.log

18. find (جستجوی فایل)

این دستور برای پیدا کردن فایل‌ها بر اساس نام یا ویژگی‌ها به کار می‌رود.

مثال:

find /home -name "*.txt"

19. df و du (مدیریت فضای دیسک)

df -h فضای خالی دیسک را نشان می‌دهد و du -sh اندازه یک پوشه را محاسبه می‌کند.

مثال:

df -h
du -sh /var/log

20. top یا htop (نظارت بر سیستم)

این دستورات منابع سیستم مثل CPU و رم را در لحظه نشان می‌دهند. htop کاربرپسندتر است اما ممکن است نیاز به نصب داشته باشد.

مثال:

top

نکات تکمیلی برای استفاده از ترمینال

• sudo: برای اجرای دستورات با دسترسی مدیر (root) از sudo استفاده کنید، اما مراقب باشید چون می‌تواند خطرناک باشد.
• لوله‌کشی (|): با علامت | می‌توانید خروجی یک دستور را به دستور دیگر بفرستید. مثلاً ls | grep txt فقط فایل‌های با پسوند txt را نشان می‌دهد.
• مانوال‌ها: با دستور man (مثل man ls) می‌توانید راهنمای هر دستور را بخوانید.

چرا این دستورات مهم‌اند؟

این دستورات مثل کلیدهای یک جعبه‌ابزار هستند که به شما قدرت کنترل کامل سیستم را می‌دهند. از مدیریت فایل‌ها و نصب نرم‌افزار گرفته تا عیب‌یابی شبکه و سرور، این دستورات پایه‌ای هستند که هر کاربر لینوکس باید بلد باشد. یادگیری آن‌ها نه‌تنها کار با لینوکس را ساده‌تر می‌کند، بلکه به شما اعتمادبه‌نفس می‌دهد تا کارهای پیچیده‌تری مثل مدیریت سرور یا اتوماسیون انجام دهید.

جمع‌بندی

ترمینال لینوکس قلب تپنده این سیستم‌عامل است. با یادگیری دستورات پایه مثل ls، cd و cp، مدیریت فایل‌ها و پوشه‌ها مثل آب خوردن می‌شود. دستورات شبکه مثل ping و ssh به شما کمک می‌کنند با دنیای بیرون ارتباط برقرار کنید، و ابزارهایی مثل grep و find برای جستجو و تحلیل داده‌ها عالی هستند. اگر تازه‌کار هستید، از دستورات ساده شروع کنید و کم‌کم سراغ ابزارهای پیشرفته‌تر بروید. ترمینال لینوکس مثل یک دوست وفادار است که هرچه بیشتر با آن کار کنید، بیشتر قدرتش را کشف می‌کنید!